قرآن، کتاب انسان سازی است که هدف آن راهنمایی بشر به راه راست و هدایت وی در مسیر تکامل می‏باشد. قرآن راه خیر و شر را به بشر می‏نماید و طریقه وصول به آن را روشن می‏گرداند تا بشر با به کار بستن این برنامه زندگانی به خدا تقرب جوید و به سعادت و کمال جاودانه نائل شود.
                                                 
قرآن کتابی است که حتی در زمینه مسائل شرعی به ذکر کلیات بسنده کرده؛ به طور مثال فقط حکم وجوب نماز و روزه بیان شده و کیفیت آن در روایات آمده است؛ بنابراین نباید انتظار داشت که در قرآن مسایل جزئی دانش‌های مختلف بیان شده باشد. بسیاری از این دانش‌ها، مربوط به دنیا و نظام طبیعی است و به انسان قدرت تسلط و تصرف در عالم طبیعت و ماده را می‌دهد.

این کتاب آسمانی، کتاب فیزیک، گیاه‏شناسی، زیست‏شناسی و یا روانشناسی نیست اما در عین حال سعادت و کمال انسان‏ها هماهنگ با حقایق جهان هستی است و برنامه‏ای که برای خوشبختی از طرف خداوند ترسیم شده، بی ارتباط با حقایق عالم هستی نبوده، بلکه جزئی از آن است ؛ بنابراین لازمه برنامه الهی که در قرآن آمده، آن است که انسان حقیقت عالم را بشناسد. در قرآن، این حقایق بیان می‏شود تا انسان به عظمت خدا و علم و قدرت بیکران الهی دست یابد. این مسئله در راستای دست یابی انسان به سعادت و کمال است، به همین جهت از آنها تعبیر به نشانه‏های الهی می‏شود که انسان با درک آنها پی به حقیقتی که در پس این آیات و نشانه‏ها قرار دارد نائل شود.
                                                                                                                                          

   بنابراین قرآن یک کتاب تربیت و انسان ساز است که برای تکامل فرد و جامعه در جنبه‏های معنوی و مادی نازل شده است. قرآن یک دائرةالمعارف بزرگ نیست که تمام جزئیات علوم ریاضی، جغرافیا، شیمی، فیزیک، گیاه‏شناسی و مانند آن در آن آمده باشد، هر چند در برخی مواقع به تناسب (بحث‏های توحیدی و تربیتی) پرده از روی قسمت‏های حساس از دانش‏ها برداشته، ولی آن چه قرآن به خاطر آن نازل شده و هدف اصلی و نهایی قرآن را تشکیل می‏دهد، انسان سازی است که در این زمینه چیزی را فرو گذار نکرده است.
پس نباید ضرورتاً در جستجوی تمام قوانین و تئوری‏های فیزیک و شیمی و زیست‏شناسی و در قرآن بود، یا درصدد تطبیق نظریه‏ها و تئوری‏های جدید با آیات بود.
در قرآن بخشی از حقایق علمی در مورد عالم طبیعت به صورت کلی و مطلق، بی آنکه صراحت در یک قانون یا نظریه علمی داشته باشد، بیان شده است؛ یعنی در بخشی که خداوند در مورد عالم طبیعت و جهان هستی سخن می‏گوید، نباید در جستجوی تطبیق با برخی از نظریه‏های علمی بود، زیرا چه بسا این قوانین و نظریه‏ها پس از گذشت مدت زمانی، بطلان آنها اثبات شود، نتیجه آن خواهد بود آیه‏ای را که با تئوری علمی تطبیق داده‏ایم باطل شود، مگر آنکه قانون مسلّم علمی باشد، مانند کروی بودن زمین و حرکت آن که برخی آیات با این قوانین تطبیق می‏کند.[1]
در عین حال برخی بر این نظریه هستند که قرآن مشتمل بر تمامی اصول و مبانی علوم‏طبیعی و ریاضی و فلکی و حتی رشته‏های صنعتی و اکتشافات علمی ‏می‏باشد و چیزی از علوم و دانستنی‏ها را فرو گذار نکرده است. قرآن علاوه‏بر یک کتاب تشریعی، کتاب علمی نیز به شمار می‏رود.آنها برای اثبات این عقیده، خواسته‏اند دلایلی از خود قرآن ارائه دهند،از جمله آیه «و نزلنا علیک‏الکتاب تبیانا لکل شی‏ء»؛[2]"قرآن را بر تو فرستادیم تا بیانگر همه چیز باشد". «ما فرطنا فی‏الکتاب من شی‏ء»[3]؛"در کتاب-قرآن-چیزی فرو گذار نکردیم‏". «و لا رطب و لا یابس الا فی کتاب مبین»[4] ؛ "هیچ خشک و تری نیست مگر آن که در کتابی آشکار[ثبت] است‏".
ولکن به کارگیری ابزار علمی برای فهم معانی قرآنی،کاری ‏دشوار و ظریف است،زیرا علم حالت ثبات ندارد و با پیشرفت زمان، گسترش ودگرگونی پیدا می‏کند و چه بسا یک نظریه علمی-چه رسد به فرضیه-که روزگاری‏حالت قطعیت‏به خود گرفته باشد، روز دیگر همچون سرابی نقش بر آب،محو ونابود گردد.
اگر مفاهیم قرآنی را با ابزار ناپایدار علمی تفسیر و توجیه کنیم، به‏ معانی قرآن که حالت ثبات و واقعیتی استوار دارند،تزلزل بخشیده و آن را نا استوارمی‏سازیم. گره زدن فرآورده‏های دانش با قرآن،کار صحیحی به نظرنمی‏رسد.
 آری اگر دانشمندی با ابزار علمی که در اختیار دارد و قطعیت آن برایش روشن‏است،توانست از برخی ابهامات قرآنی پرده‏بردارد،کاری پسندیده است.مشروط بر آن که با کلمه ‏«شاید» نظر خود را آغاز کند وبگوید:شاید-یا به احتمال قوی-مقصود آیه چنین باشد،تا اگر در آن نظریه علمی‏تحولی ایجاد گردد،به قرآن صدمه‏ای وارد نشود و صرفا گفته شود که تفسیر او اشتباه‏بوده است.
اما به این نکته باید توجه داشت که هرگز نباید میان دیدگاه‏های استوار دین وفراورده‏های ناپایدار علم،پیوند ناگسستنی ایجاد نمود.
در قرآن اشارات علمی و گذرا بسیار است. برخی از این اشارات از دیرزمان و برخی در سالیان اخیر با ابزار علم روشن شده و شاید بسیاری دیگر را گذشت‏زمان آشکار سازد[5]...
--------------------------------------
[1] سوره انعام، آیه 38